Dit was voor mij een zeer belangrijke en persoonlijke boekpresentatie. Het vond plaats in Het Spinhuis - de plek waar ik Antropologie heb gestudeerd - en het was een vreemde gewaarwording om de begeleider van je onderzoek en heel veel oude vrienden, gezichten en kennissen op zo een avond weer te zien. De presentatie was drukker bezocht dan we in de eerste instantie hadden verwacht. Als ik moet schatten dan waren er meer dan derrtig mensen in de zaal aanwezig. Velen daarvan waren oude medestudenten, maar ook antropologen, vrienden en collega's, en mensen die ik niet kende en die geïntresseerd waren in het onderwerp en via via naar de boekpresentatie waren gekomen. Het was een eer om daar te kunnen staan.
Zo een boekpresentatie is voor een schrijver altijd een vreemde gewaarwording. Je hebt eigenlijk een zeer passieve rol; anderen bespreken je boek en omdat het geen lezing betreft is jouw rol minimaal. (Officieel is zo een boekpresentatie het moment dat de schrijver in het spotlicht wordt geplaatst; hij luistert voornamelijk hoe anderen zijn boek hebben ervaren.) Ik moet zeggen dat de twee sprekers, Michiel Baas en Ton Zwaan (auteur van Civilisering en Decivilisering) me ontroerde; ze raakten precies die punten aan waar het in het boek omgaat, durfde daarbij ook de diepte in te gaan en maakte tegelijkertijd hun lezingen persoonlijk.
Michiel Baas die een zeer goede vriend van me is en een uitstekende wetenschapper, prees mijn boek over de wetenschappelijke kwaliteiten en analyse en gaf aan dat hij geschokt was, dat hij zo weinig over de Armeense genocide wist. "Het boek sleurt je mee," zei hij, "Terwijl het toch zeer zware materie behandeld. Het verliest daarbij echter de wetenschappelijke benadering niet uit het oog." Michiel benadrukte dat het boek over de Armeense genocide ging, maar niet alleen over de Armeense kwestie. Dat je het boek daarmee tekort zou doen. "Het gaat over verwerking en identiteitsvorming. Het gaat over die processen die tot aan vandaag nog steeds actueel zijn." Hij noemde het een boek met "lef", dat tevens zeer mooi was geschreven. Zijn laatste opmerking zal ik nooit vergeten: "Tony maakt dit onderwerp persoonlijk, waardoor een moeilijk en verschikkelijk verhaal menselijk wordt."
In een aantal korte zinnen raakte hij de kern van mijn boek en gaf deze met een passie weer. (Ik was ontroerd!)
Ton Zwaan, de tweede lezer, was mijn begeleider toen ik mijn onderzoek deed. Hij heeft ook verschillende lezingen over dit onderwerp gegeven en de Armeense genocide nauwkeurig in zijn boek Civilisering en Decivilisering bestudeerd. Zijn lezing ging meer over het ontkenningsbeleid van Turkije en hoe deze ontkenning invloed heeft op de traumaverwerking van de hedendaagse Armeniërs. Hij stelde dan ook dat mijn boek één van de weinige boeken is die de gevolgen van collectief geweld op langere termijn bestudeerd. "Dit is," zo gaf hij toe, "In de sociale wetenschap een onderbelicht onderwerp". Hij haalde daarbij ook de waarschuwing aan die in mijn boek verscholen ligt: dat erkenning noodzakelijk is voor traumaverwerking, maar dat deze erkenning niet de basis moet zijn voor de identiteitsvorming van de (Armeense) slachtoffers. Deze pre-occupatie van identiteit kan namelijk gevaarlijk zijn; het kan leiden tot het uitsluiten van andere groeperingen en het vechten tegen bestaande en niet-bestaande vijanden. "We moeten de angst om te verdwijnen," zo zei hij, "Van de slachtoffers serieus nemen, maar ook beseffen dat deze angst kan leiden tot agressieve politieke beleiden." Als voorbeeld noemde hij Karabach, maar ook het politieke beleid van Israel.
Wat ik zo mooi vond van zijn speech is dat hij precies datgene aanhaalde, wat ik ook met dit boek voor ogen had: de Armeense genocide in een grotere context te plaatsen, als een casus om de gevolgen van collectief geweld bij andere etnische groeperingen beter te begrijpen. Ook deze lezing werd persoonlijk. "Tony is een zeer bescheiden iemand," zei hij, "En deze bescheidenheid werkt soms tegen hem... Hij moet beseffen, dat dit een goed boek is en dat hij trots hierop mag zijn!" En hierin heeft hij gelijk; ik treed niet vaak in de voorgrond en voel me inderdaad ongemakkelijk in sociale settings. Maar om dit van hem te horen deed me goed...
Kortom: een zeer geslaagde presentatie met inhoud, die me ten zeerste heeft ontroerd.
Mijn dank gaat dan ook uit naar Michiel Baas, Ton Zwaan, maar ook Nerses Djaladian, die met zijn schilderijen het onderwerp van mijn boek weerspiegelde. Deze schilderijen zullen in de aankomende weken in Het Spinhuis nog steeds te bewonderen zijn...
